Bệnh da dị ứng, miễn dịch, Bệnh về da thường gặp

Viêm da cơ địa ở trẻ em

Đăng trong bởi Ban biên tập
20201217 Tre Bi Viem Da Co Dia 1
06
Th12

Viêm da cơ địa ở trẻ em gây ra những triệu chứng khó chịu, kéo dài dai dẳng như: Ngứa ngáy dữ dội, da đỏ rát,…. Đặc biệt thời tiết thay đổi bệnh cũng có chuyển biến tăng nặng, nhiều bậc cha mẹ lo lắng về tình trạng viêm da cơ địa của con mình. Làm sao để điều trị và phòng ngừa bệnh khỏi tái phát ở trẻ?

Viêm da cơ địa ở trẻ em là bệnh gì?

Viêm da cơ địa ở trẻ em hay còn gọi là bệnh chàm là một bệnh viêm da mãn tính có xu hướng tái phát thường xuyên. Bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi và thường khởi phát ở trẻ em. Trên thế giới, tại các nước đang phát triển, số bệnh nhi bị viêm da cơ địa chiếm khoảng 10-30% và 5-10 % ở trẻ vị thành niên. Tại Việt Nam, dựa trên một số nghiên cứu cho thấy tỷ lệ viêm da ở địa là 26,6% ở trẻ nhũ nhi và 16% ở trẻ dưới 5 tuổi.

Viêm da cơ địa ở trẻ là bệnh mãn tính và có liên quan đến cơ địa dị ứng. Bình thường, làn da sẽ có một lớp màng bảo vệ để ngăn không có nước trong da bị bốc hơi kèm theo đó là bảo vệ làn da khỏi những tác nhân xấu từ bên ngoài. Tuy nhiên với trẻ bị viêm da cơ địa, lớp màng bảo vệ này bị tổn thương khiến cho làn da của trẻ bị khô, mất nước và các vi khuẩn ở ngoài dễ dàng xâm nhập gây nên mụn đỏ, ngứa ngáy trên da bé.

Viêm da cơ địa thường khởi phát sớm, có tới 60% trường hợp viêm da cơ địa khởi phát bệnh trong năm đầu đời, 30% trẻ khởi phát bệnh trong 5 năm đầu tiên và chỉ 10% trẻ khởi phát bệnh sau 5 tuổi. Thông thường hơn 90% trường hợp trẻ sẽ ổn định sau 2 tuổi, chỉ 5% số trẻ bị bệnh chuyển thành viêm da cơ địa ở trẻ lớn, có không ít trường hợp bệnh sẽ tái đi tái lại nhiều lần cho đến khi trưởng thành.

Biểu hiện viêm da cơ địa ở trẻ em

Tùy vào từng giai đoạn, trẻ sẽ có những biểu hiện của viêm da cơ địa khác nhau. Bất kỳ vùng nào trên cơ thể cũng có thể bị ảnh hưởng bởi viêm da cơ địa. Ở trẻ sơ sinh các triệu chứng thường hay gặp nhất ở vùng đầu, mặt, cổ, khủy tay. (1)

Giai đoạn cấp tính: Tổn thương thường thấy là mụn nước bị dập vỡ trên nền da dát đỏ, có rỉ dịch và đóng thành vảy tiết, những tổn thương này thường hay gặp ở trán, má và cằm của bé. Trong trường hợp nặng hơn có thể nổi trên thân mình và các chi.

Giai đoạn bán cấp: Các triệu chứng sẽ nhẹ hơn, các dát sần tập trung trên nền da đỏ thành từng mảng hoặc nằm rải rác, rỉ và ứ dịch nhiều, có phù nề kèm theo ngứa.

Giai đoạn mãn tính: Lúc này da trẻ thường dày và khô, các vết nứt ở da gây đau, những nếp gấp lớn như lòng bàn tay, bàn chân, cổ tay, cổ chân,… Tăng hoặc giảm sắc tố sau viêm.

Trẻ mắc viêm da cơ địa thường kèm theo những tình trạng khác nhau như hen suyễn và dị ứng, bệnh vảy cả, lo lắng và mất ngủ. Viêm da cơ địa gây ngứa dữ dội khiến cho trẻ khó chịu và thường xuyên cào gãi hoặc chà xát, điều này làm da càng thêm tổn thương và bị nhiễm trùng.

Khi nào thì nên đến gặp bác sĩ ngay lập tức?

Viêm da cơ địa ở trẻ thường được chăm sóc và điều trị tại nhà, tuy nhiên trong một số trường hợp bố mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức, bao gồm:

  • Bé trong tình trạng nặng, cần dùng thuốc ức chế miễn dịch toàn thân;
  • Bé bị nhiễm khuẩn thứ phát nặng và cần dùng kháng sinh đường tĩnh mạch;
  • Bé bị nhiễm herpes lan rộng;

Bên cạnh đó, trong trường hợp trẻ có biểu hiện của viêm da cơ địa nhưng bố mẹ chưa biết cách chăm sóc hoặc chưa chắc chắn về bệnh nên đưa bé đến bác sĩ thăm khám để được chẩn đoán chính xác và có phác đồ điều trị hiệu quả cũng như những lưu ý trong chăm sóc để bệnh sớm thoái lui.

Nguyên nhân gây viêm da cơ địa ở trẻ em

Viêm da cơ địa là bệnh thường gặp ở trẻ, nguyên nhân sinh bệnh khá phức tạp trong đó có yếu tố do gen và rối loạn miễn dịch, đây là 2 yếu tố quan trọng trong việc gây bệnh.

Theo ThS.BS Nguyễn Anh Duy Tùng – Trung tâm Thông tin Y khoa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM cho biết, sự thay đổi về gen có thể làm thay đổi các chức năng của hàng rào bảo vệ da, tạo điều kiện thuật lợi cho các tác nhân xấu gây bệnh ở môi trường như dị nguyên, vi khuẩn,… có thể dễ dàng xâm nhập và gây bệnh ở trẻ.

Về rối loạn miễn dịch thông thường là phản ứng bất thường qua trung gian IgE (type I) và phản ứng bất thường qua trung gian tế bào (type IV). Bên cạnh đó, môi trường cũng là một yếu tố quan trọng trong việc làm khởi phát bệnh cũng như làm bệnh có những triệu chứng tăng nặng như yếu tố thời tiết, không khí hanh khô, tiếp xúc với các dị nguyên như phấn hoa, bụi nhà, lông của động vật hay từ thức ăn như thịt bò, trứng, lạc (đậu phộng), tôm, cua,… Các dị nguyên do dị ứng tiếp xúc và các bệnh lý kèm theo.

Bác sĩ Duy Tùng cũng chia sẻ thêm, có nhiều yếu tố khiến cho bệnh viêm da cơ địa ở trẻ em khởi phát hoặc trầm trọng thêm. Ví dụ, với thời tiết hanh khô thì da của bé sẽ khô hơn, vì vậy trẻ bị viêm da cơ địa các triệu chứng sẽ nặng hơn vào mùa đông và đỡ hơn khi vào hè. Bên cạnh đó, việc sử dụng xà phòng/xà bông hay các chất tẩy rửa không phù hợp, điều kiện vệ sinh kém và thức ăn cũng là yếu tố khởi phát các đợt cấp của viêm da cơ địa. Vì vậy bố mẹ cần tuân thủ trong điều trị và không tự ý sử dụng các loại kem dưỡng, thuốc không được kê đơn và không rõ nguồn gốc để điều trị cho bé.

Biến chứng viêm da cơ địa ở trẻ em gây nguy hiểm

Viêm da cơ địa có thể gây nên những biến chứng từ nhẹ đến nặng ở trẻ. Nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, trẻ bị viêm da có thể khó chịu, quấy khóc do ngứa, trẻ ngủ không ngon giấc ảnh hưởng đến phát triển về sau. Nhiều trẻ bị viêm da cơ địa bỏ ăn, kén ăn, phần viêm da có thể bị bội nhiễm với các vi khuẩn, virus, nấm,… khiến tình trạng bệnh trầm trọng lên. Với trẻ lớn, việc bị viêm da cơ địa sẽ khiến trẻ tự ti khi bị trêu chọc, ảnh hưởng đến thẩm mỹ và khiến trẻ nghĩ mình khác biệt với các bạn khác.

Viêm da cơ địa không gây ra biến chứng nguy hiểm cho tính mạng người bệnh, nhưng nếu không điều trị đúng cách, bệnh dễ tái đi tái lại nhiều lần, có thể để lại sẹo và tổn thương da. Bên cạnh đó, theo thống kê hơn một nửa số trẻ nhỏ bị viêm da cơ địa có thể phát triển thành bệnh hen suyễn và sốt cỏ khô (một dạng viêm mũi dị ứng gây ra các triệu chứng giống với cảm lạnh như chảy nước mũi, sung huyết, hắt hơi và áp lực xoang) vào năm 13 tuổi.

Cách điều trị bệnh viêm da cơ địa ở trẻ em

Điều trị viêm da cơ địa ở trẻ sẽ tập trung và loại bỏ triệu chứng, giảm tình trạng ngứa, viêm da ở trẻ, giúp da trẻ nhanh dịu, đủ ẩm và chống nhiễm trùng da,… Sau khi thăm khám với bác sĩ, tùy vào tình trạng của từng bé bác sĩ sẽ có những chỉ định điều trị phù hợp.

Điều trị ngay tại nhà

Sau khi thăm khám với bác sĩ và có hướng dẫn điều trị tại nhà, bố mẹ cần tuân thủ phác đồ điều trị cho bé và tái khám đúng lịch.

Bên cạnh đó, bố mẹ có thể tham khảo một số phương pháp điều trị dân gian với các loại thảo mộc lành tính như lá trầu không, chè xanh, lá khế,… để sử dụng tắm cho bé. Ưu điểm của những loại thảo mộc này là lành tính, dễ tìm, an toàn và giá thành rẻ, bên cạnh đó còn có tác dụng giảm ngứa, chống viêm và hỗ trợ điều trị viêm da cơ địa ở trẻ em hiệu quả. Tuy nhiên bố mẹ cần lựa chọn loại thảo mộc được trồng tự nhiên, không nhiễm thuốc trừ sâu, rửa sạch lá và kiên trì lâu dài. Ngoài việc sử dụng liệu pháp thiên nhiên, bố mẹ nên kết hợp với các loại thuốc và kem được bác sĩ kê đơn. (3)

Sử dụng các loại thuốc men

  • Thuốc điều trị sẽ tùy thuộc và giai đoạn và mức độ bệnh, vùng da bị tổn thương và độ tuổi của bé. Thuốc điều trị có thể dùng theo 2 giai đoạn:
  • Điều trị tấn công:
  • Sử dụng corticosteroid tại chỗ: Việc điều trị tùy theo nhu cầu với những trường hợp nhẹ thì không nên dùng. Cân nhắc lựa chọn những loại corticosteroid có hoạt tính phù hợp với lượng thuốc vừa đủ để sử dụng ngắn hạn, giảm liều một cách từ từ, tránh tái phát.
  • Điều trị duy trì: Phương pháp này chỉ áp dụng với những trường hợp bệnh nhi mắc bệnh nặng, tái phát thường xuyên.
  • Sử dụng Tacrolimus, Pimecrolimus tại chỗ để ngăn chặn bệnh tiến triển khi có dấu hiệu tái phát.
  • Sử dụng corticosteroid gián đoạn tại chỗ.

Lưu ý những tác dụng không mong muốn khi điều trị corticosteroid. 

  • Teo da;
  • Hội chứng para-Cushing;
  • Dùng corticosteroid tại vùng bệnh bị bít ở những trẻ quấn rã sẽ làm tăng nguy cơ của những tác dụng phụ không mong muốn.

Trong trường hợp có biến chứng, trẻ vẫn có phản ứng ban đỏ mặc dù đã tuân thủ điều trị và chăm sóc da hợp lý thì có thể có một số nguyên nhân nhiễm trùng thứ phát và cần được điều trị nguyên nhân:

  • Nếu nhiễm khuẩn: Sử dụng kháng sinh đường uống và/hoặc kháng sinh tại chỗ;
  • Nếu nhiễm virus: Dùng thuốc kháng virus đường uống và/hoặc thuốc kháng virus tại chỗ.

 

Điều trị căn bản viêm da cơ địa

Dưỡng da và sử dụng chất dưỡng ẩm là điều trị căn bản trong các giai đoạn của viêm da cơ địa. Các nghiên cứu trên thế giới cũng đã chứng minh hoạt tính của chất dưỡng ẩm làm tăng thêm tác dụng của corticosteroid bôi tại chỗ và giảm nhu cầu dùng corticosteroid trong viêm da cơ địa mức độ nhẹ và trung bình, có hiệu quả trong điều trị và giảm những tác dụng không mong muốn của corticosteroid, kéo dài thời gian ổn định bệnh và phòng tránh những đợt bùng phát ở trẻ.

Chất dưỡng ẩm lý tưởng sẽ tùy thuộc vào tình trạng của mỗi trẻ và vị trí tổn thương. Các chất dưỡng ẩm được đánh giá tốt phải thỏa mãn được các tiêu chí:

  • Được nghiên cứu và công bố với mức độ chứng cứ rõ ràng về hiệu quả điều trị, đặc biệt đối với trẻ em;
  • An toàn khi sử dụng lâu dài, không chứa hương liệu, paraben và không gây kích ứng da;
  • Duy trì độ ẩm lý tưởng cho da, độ pH tương tự với da tự nhiên;
  • Chứa các hoạt tính chống viêm, giảm ngứa và giúp tăng khả năng điều trị bệnh.

Nên sử dụng chất dưỡng da ít nhất 2-3 lần/ngày, trong tình trạng da bé khô có thể tăng số lần sử dụng. Sau khi tắm, rửa tay, có thể sử dụng dưỡng da để duy trì độ ẩm da. Tránh sử dụng vào vùng niêm mạc mắt, mũi, miệng. Trường hợp giai đoạn cấp, bé có chỉ định dùng corticosteroid có thể dùng phối hợp kem dưỡng, bố mẹ có thể thoa dưỡng ẩm trước sau đó thoa corticosteroid.