Mày đay mạn tính: Nhận biết, điều trị và kiểm soát hiệu quả
- Định nghĩa
Mày đay mạn tính là tình trạng xuất hiện các dát đỏ hoặc sẩn phù trên da, thường kèm ngứa và/hoặc phù mạch, kéo dài ít nhất 6 tuần và xảy ra ≥2 ngày/tuần.
Bệnh gây ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống nếu không được kiểm soát tốt.
- Nguyên nhân
– Nguyên nhân gồm: nhiễm khuẩn, tác nhân vật lý (nhiệt, áp lực, ánh sáng…), tiếp xúc, dị ứng. Tuy nhiên, phần lớn trường hợp là mày đay tự phát (vô căn).
– Vai trò chính trong bệnh sinh là tế bào mast giải phóng histamin và các chất trung gian gây viêm, phù, ngứa.
- Triệu chứng điển hình
– Sẩn phù xuất hiện đột ngột, kích thước đa dạng, biến mất trong 24 giờ không để lại dấu vết.
– Phù mạch: sưng đau vùng mắt, môi, tay chân, sinh dục, có thể gây khó thở nếu phù thanh quản.
– Ngứa dữ dội, nóng rát tại tổn thương.
– Trường hợp nặng: có thể kèm khó thở, sốt, nổi hạch (thường do nhiễm trùng).
- Chẩn đoán
Dựa vào triệu chứng lâm sàng đặc trưng:
– Tổn thương sẩn phù hoặc phù mạch, kèm ngứa, xuất hiện ≥2 ngày/tuần và kéo dài ≥6 tuần.
– Có thể làm thêm xét nghiệm để tìm nguyên nhân nếu cần.
- Nguyên tắc điều trị
– Loại bỏ yếu tố khởi phát nếu biết được.
– Sử dụng kháng histamin H1 thế hệ 2 (cetirizin, loratadin…) là lựa chọn đầu tay.
– Nếu không đáp ứng, có thể tăng liều lên 4 lần.
– Trường hợp kháng trị: dùng omalizumab hoặc cyclosporin theo chỉ định bác sĩ chuyên khoa.
– Corticoid ngắn ngày chỉ dùng trong đợt cấp nghiêm trọng.
– Phụ nữ mang thai/cho con bú: ưu tiên cetirizin.
– Kết hợp dưỡng ẩm, tránh yếu tố kích thích, kiểm soát stress.
- Theo dõi và đánh giá
– Theo dõi triệu chứng hàng tuần bằng thang điểm UAS7.
– Đánh giá chất lượng sống bằng CU-Q2oL.
– Tái khám 2–4 tuần/lần tùy đáp ứng.
– Ngưng thuốc khi bệnh ổn định ≥3 tháng và giảm liều dần.
Lưu ý cho người bệnh
– Ghi lại nhật ký triệu chứng, tránh yếu tố gây khởi phát.
– Không tự ý dùng corticoid kéo dài.
– Tránh dùng thuốc đông y không rõ nguồn gốc.
– Duy trì lối sống lành mạnh, ngủ đủ, ăn uống khoa học, giảm stress.
- Kết luận
Mày đay mạn tính là bệnh lý kéo dài, cần được quản lý và điều trị cá thể hóa. Tuân thủ điều trị và phối hợp chặt chẽ với bác sĩ chuyên khoa là chìa khóa giúp kiểm soát bệnh hiệu quả và nâng cao chất lượng cuộc sống.
